Ciążą to magiczny czas dla każdej kobiety, która powoli przygotowuje się do przyjścia na świat swojego maleństwa. Jest to również okres, który wymaga specjalnej opieki i regularnych wizyt u lekarza. Nawet prawidłowo przebiegająca ciąża musi być pod stałą opieką ginekologa, który regularnie zleca badania lekarskie. Warto wspomnieć, że w okresie całej ciąży i w 6 tygodni po porodzie, każdej kobiecie należy się bezpłatna opieka medyczna, nawet jeśli wcześniej ciężarna nie była ubezpieczona.
Nie zapominajmy o badaniach w ciąży!
Badania w ciąży są niezwykle ważne i wykonuje się ich znacznie więcej niż na co dzień. Wskazują na ogólny stan zdrowia kobiety, jak i jej nienarodzonego dziecka. Badania służą nie tylko do zobrazowania ewentualnych schorzeń, ale również do wykrycia wad u płodu. Część z nich można leczyć jeszcze w łonie matki, oczywiście o ile zostaną odpowiednio wcześniej wykryte. Wcale nie jest powiedziane, że nieprawidłowe wyniki badań to proces nieodwracalny – diagnostyka jest właśnie po to, by w ciąży wdrożyć odpowiednie leki, dietę czy styl życia, mające przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia.
Badania w I trymestrze
Kiedy kobieta dowiaduje się o ciąży, zwykle jest co najmniej w 4-5 tygodniu ciąży. Czas ten liczy się od terminu ostatniej miesiączki, więc tak naprawdę od zapłodnienia mija średnio 2 tygodnie mniej. Jest to idealny okres na wykonanie pierwszych badań diagnostycznych – I trymestr trwa do końca 12 tygodnia ciąży.
– Badania laboratoryjne – w I trymestrze ciąży lekarz mający kontrakt z NFZ zleca podstawowe badania – jest to morfologia, grupa krwi i czynnik Rh, odczyn WR, badanie przeciwciał różyczki i toksoplazmozy, HIV, poziom cukru na czczo. Niezbędne jest również wykonanie badania ogólnego moczu i w razie potrzeby oznaczenie pozomu TSH. We wczesnej ciąży lekarze mogą zlecać również zbadanie poziomu HCG i sprawdzenie jego przyrostu – dzięki temu można wykryć ciążę, nawet jeśli nie widać jej jeszcze podczas badania USG.
Badania ginekologiczne – podczas każdej wizyty w okresie ciąży, lekarz ginekolog przeprowadza badanie ginekologiczne wewnętrzne, przy okazji zbierając wywiad, mierząc ciśnienie i wagę ciała. Między 11 a 14 tygodniem ciąży powinno się wykonać pierwsze obowiązkowe badanie USG zwane genetycznym – pozwala ono na ocenę rozwoju płodu i określenie prawdopodobieństwa występowania wad wrodzonych.
Badania w II trymestrze
II trymestr ciąży to czas między 13 a 26 tygodniem ciąży. W tym okresie kobiety czują się najlepiej, a rosnący brzuch jeszcze nie przeszkadza w codziennych czynnościach.
Badania laboratoryjne – w II trymestrze ciąży lekarz prowadzący powinien zlecić morfologię, poziom cukru na czczo, w razie konieczności test PAPPA-A i oznaczenie poziomu TSH. Konieczne będzie również wykonanie badania ogólnego moczu oraz tzw. krzywej cukrowej, czyli badania mogącego wykryć cukrzycę ciężarnych.
Badania ginekologiczne – Każda wizyta musi wiązać się z badaniem lekarskim, podczas którego oprócz pomiaru ciśnienia, wagi czy badania piersi, lekarz powinien badać wysokość dna macicy. W II trymestrze wykonuje się także kolejne badanie USG, nazywane połówkowym. Powinno ono zostać wykonane między 18 a 22 tygodniem ciąży i ocenia ogólny rozwój dziecka oraz budowę jego narządów.
Badania w III trymestrze
III trymestr to okres po 27 tygodniu ciąży, kiedy matka powoli przygotowuje się do zbliżającego porodu. W tym czasie nie można zapominać o kolejnych badaniach!
Badania laboratoryjne- oprócz morfologii i badania moczu, ponownie powinno się oznaczyć odczyn WR, HBs, wykonać posiew z dróg rodnych. Wielu lekarzy zleca również badanie na przeciwciała różyczki i toksoplazmozy.
Badania ginekologiczne – W III trymestrze ciąży wizyty lekarskie ustalane są nawet co tydzień. Lekarz przeprowadza wywiad, bada ciśnienie i sprawdza wagę, wykonuje badanie położnicze i ocenia wysokość dna macicy. W razie konieczności może również zlecić badanie KTG. W III trymestrze ciąży po raz ostatni wykonuje się obowiązkowe badanie USG, między 28 a 32 tygodniem. Ocenia się wtedy budowę płodu i jego narządów, wagę dziecka i jego położenie. Większość kobiet ma przeprowadzane jeszcze co najmniej jedno badanie USG, już podczas przyjęcia do szpitala przed samym porodem.
Inne badania w ciąży
Powyższe badania są zlecane podczas ciąży o prawidłowym przebiegu, jednak lekarz prowadzący zawsze może wykonać dodatkowe badania oraz testy. Warto również pamiętać o obowiązkowej konsultacji stomatologicznej – ciężarnej i kobiecie do 6 tygodni po porodzie przysługuje między innymi ściąganie kamienia nazębnego co 6 miesięcy i darmowe leczenie próchnicy metodą kanałową. Warto z tego korzystać i za darmo leczyć zęby w ciąży, szczególnie że nawet niewielka próchnica w tym okresie może się szybko rozwijać i zagrażać rozwojowi płodu. Obecnie stosuje się bezpieczne znieczulenia, które nie wpływają niekorzystnie na dziecko w brzuchu matki i dzięki temu można leczyć uzębienie w każdym trymestrze ciąży.
Badania prenatalne
Jeśli istnieją specjalne wskazania, do badania w ciąży dochodzą również tzw. badania prenatalne. Są one refundowane przez NFZ dla kobiet po 35 roku życia oraz wtedy, kiedy istnieją przesłanki do ich wykonania (powtarzające się poronienia, urodzenie dziecka z wadami wrodzonymi czy choroby genetyczne w rodzinie). Oceną ryzyka zawsze zajmuje się lekarz prowadzący. Każda kobieta ma możliwość wykonania badań prenatalnych na własną rękę – pozwalają one na stosunkowo dokładne określenie, czy dziecko urodzi się zdrowe. Obejmują metody nieinwazyjne (badanie USG, testy z krwi) oraz inwazyjne (amniopunkcja, biopsja trofoblastu). Badania inwazyjne wykonuje się dopiero wtedy, kiedy testy nieinwazyjne mogą wskazywać na podwyższone ryzyko chorób u płodu. Warto jednak pamiętać, że nawet dodatnie wyniki wszystkich testów nie wskazują jednoznacznie na chorobę i dziecko mimo wszystko może urodzić się zdrowe. Wśród metod nieinwazyjnych badań prenatalnych dla każdej kobiety dedykowane jest USG – jest to najprostsza i bezpieczna metoda diagnostyczna, po którą sięgają lekarze prowadzący ciążę.